ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ
Η κόπωση και η επαγρύπνηση
13.1 Τα οδικά ατυχήματα στην Ευρώπη και την Ελλάδα.
Σύμφωνα με την Έκθεση Gerondeau για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Οδικής Ασφάλειας, η οποία συντάχθηκε για τη Γενική Διεύθυνση Μεταφορών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, περίπου 50.000 άνθρωποι χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους σε 1.200.000 τροχαία ατυχήματα στους δρόμους των Κρατών-Μελών της, περισσότεροι από 1.500.000 τραυματίζονται και από αυτούς 150.000 μένουν μόνιμα ανάπηροι. Η οικονομική ζημιά ως συνέπεια αυτών των ατυχημάτων, ανέρχεται σε 21 τρισεκατομμύρια δραχμές το χρόνο, ποσό που ισοδυναμεί με το άθροισμα του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος μικρών χωρών της Κοινότητας, όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία.
Όπως αναφέρεται και στο Πόρισμα της Ελληνικής Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τη Μελέτη του Προβλήματος των Τροχαίων Ατυχημάτων, από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης για την ίδρυση της ΕΟΚ (1957) μέχρι σήμερα, περίπου 2.000.000 κάτοικοι των Κρατών-Μελών σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 40.000.000 τραυματίσθηκαν, αριθμοί που μόνο με απολογισμό μεγάλου πολέμου μπορούν να συγκριθούν.
Στην Ελλάδα, αντίστοιχα, κάθε χρόνο σε 22.000 ατυχήματα, πάνω από 2.000 άτομα χάνουν τη ζωή τους και 32.000 τραυματίζονται (4.000 βαριά). Από τα άτομα αυτά οι μισοί είναι ηλικίας 20-44 ετών. Το ετήσιο κοινωνικο-οικονομικό κόστος των τροχαίων ατυχημάτων στην Ελλάδα εκτιμάται τουλάχιστον σε 115 δισεκατομμύρια δραχμές.
Όπως επισημαίνεται και στο Πόρισμα της Ελληνικής Διακομματικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής, η Οδική Ασφάλεια αποτελεί σύστημα τεσσάρων παραγόντων, οι οποίοι είναι:
— Οι Χρήστες (οδηγοί, επιβάτες, πεζοί).
— Τα Οχήματα (τετράτροχα, δίτροχα, ρυ-μουλκούμενα κλπ.).
— Η Οδική Υποδομή και το Οδικό Περιβάλλον (οδόστρωμα, σήμανση, σηματοδότηση, φωτισμός, κεντρικά και πλευρικά στηθαία, διαφημίσεις, κλιματολογικές συνθήκες κλπ.).
— Ο Έλεγχος του Συστήματος (επιτήρηση, αστυνόμευση, πρόληψη, καταστολή, περίθαλψη, συντήρηση κλπ.).
Σε μια απλουστευμένη εκδοχή, για κάθε τροχαίο ατύχημα η ευθύνη θα μπορούσε να αποδοθεί σε έναν από τους 4 αυτούς παράγοντες. Στην πραγματικότητα όμως σε κάθε ατύχημα οι παράγοντες αυτοί διαπλέκονται έτσι ώστε δύο ή περισσότεροι από αυτούς να είναι ταυτόχρονα συνυπεύθυνοι. Έρευνες, που συστηματικά έγιναν στη Μεγάλη Βρετανία για τα ποσοστά συνυπευθυνότητας, κατανέμουν την κύρια ευθύνη κατά 85% στους χρήστες και 15% στο όχημα και την οδική υποδομή. Όσο και αν τα ποσοστά αυτά μπορούν να διαφέρουν από χώρα σε χώρα ανάλογα με την υποδομή της και την ηλικία των οχημάτων, δεν παύουν να επισημαίνουν ότι κατά κανόνα ο ανθρώπινος παράγων ως χρήστης του συστήματος, είναι ο πιθανότερος υπαίτιος ενός τροχαίου ατυχήματος. Για το λόγο αυτό κάθε οδηγός θα πρέπει να είναι πάντοτε σε θέση να εκτιμά αν, κάθε στιγμή, η συμμετοχή του στην κυκλοφορία είναι ασφαλής και, αν δεν είναι, να φροντίζει, για παράδειγμα με στάση για ξεκούραση, να μειώνει την πιθανότητα να προκαλέσει ή να μην μπορέσει να αποφύγει ένα ατύχημα.